نقشه ریز ماهی و ماندگاری آن در تاریخ ایران

یکی از طرح های پرفروش فرش دستباف و ماشینی، نقشه ریزماهی خوی است که هچیگاه هم از مُد نمی‌افتد و در خانه های ایرانیان به وفور یافت می‌شود، اما رمز و راز ماندگاری فرش طرح ریزماهی چیست؟

طرح ریزماهی که در واقع یکی از انواع نقشه ماهی درهم است، یکی از مهم ترین و در عین حال فراگیرترین طرح های قالی ایران است. این طرح در بیشتر مناطق قالیبافی کشور استفاده شده و در بازارهای جهان فرش نیز همواره مورد استقبال قرار گرفته است، درحال حاضر بافندگان فرش دستباف استانهای خراسان جنوبی ،همدان، آذربایجان غربی، مرکزی، فارس و... از طرح ماهی درهم به عنوان نقشه فرش استفاده می‌نمایند که در هر یک از مناطق فوق دارای ویژگی های خاص از لحاظ نقش مایه های کاربردی اندازه واگیره، حواشی کاربردی رنگبندی و بالاخره سبک نقشه از نظر شکسته یا گردان است.

تاریخ فرش طرح ماهی
انسان کمال طلب همواره در جستجوی سعادت و جاودانگی، به انواع روش ها دست یازیده تا عطش وجودی خود را بنشاند چنانکه همه ی انسان ها به دنبال سعادت و جاودانگی اند و هر کس می‌خواهد به طریقی به آن برسد. یکی ازروش هایی که در قدیم جهت جاودانگی مرسوم بوده است کشیدن نقش های حیوانات به خصوص اعضای بدنی آنها است و این عمل نشان دهنده قدرت و سعادت وبه منظور تسخیر روح حیوان صورت می‌گرفته است تا بدين صورت ميل به جاودانگي و کمال خواهي خويش را به آيندگان نشان دهد.
    پيشرفت بشر تا بدانجا رسيد تا بتواند اين طرح ها را از روي ديوارهاي غارها بر روي زير انداز خود همراه با ظرافت بيشتري پياده نمايد.

یک دسته بسیار مهم از طرح های ایرانی را که تقریبآ در سراسر ایران پراکنده است با نام هراتی و نام جدیدتر و محدودتر ماهی در هم می‌شناسند. اصطلاح هراتی ازآنجا پیدا شده است که این طرح در دوره تیموری و در هرات رواج فراوان یافت و تعداد زیادی طرح شاهانه، چه درفرش و چه در معماری، با این طرح شکل گرفت.
    اصطلاح ماهی در هم عامیانه است و نمی‌دانیم در چه زمانی پیدا شده است، ماهی در هم شکل ویژه ای از هراتی است .
اساس طرح هراتی و گونه ای از ماهی در هم عبارت از دو ماهی و گل گردی (معمولآ هشت پر) در میان آن
است. بدیهی است در دوره اسلامی ماهی ها به برگ شباهت یافته اند چرا که در دوره اسلامی بر روی فرش و امثال آن نقش واقعی از بین برده اند تا مبادا در نماز، سجده به آن نقش یا موجود کنند، مخصوصآ اهل تسنن بر روی فرش و امثال آن که نقش واقعی انسان و حیوان داشته باشند نماز نمی‌گذارند، در واقع گل وسط هم چهره انسان بوده است که به یک گل گرد تبدیل یافته است.

طرح ها و نقوش رایج امروزی در فرش ایران، از فرهنگ کهن و غنیِ ما برخوردار است و می‌توان با بررسی آئین ها و آداب و رسوم گذشتگان به ریشه ی این نقوش دست یافت.

یکی از این نقوش که پژوهشگران توانسته اند با تحقیق پیرامون مسائل مربوط به فرهنگ و مردم شناسی به اصل شکل گیري آن تا حدودي پی برده و بر اطلاعات خود بیفزایند، طرح ماهیِ درهم است.

انواع نقش ماهی
طرح ها و نقوش رایج امروزی در فرش، از فرهنگ کهن و غنیِ ما برخوردار است و می‌توان با بررسی آئین ها و آداب و رسوم گذشتگان به ریشه ي این نقوش دست یافت.یکی از این نقوش که پژوهشگران توانسته اند با تحقیق پیرامون مسائل مربوط به فرهنگ و مردم شناسی به اصل شکل گیري آن تا حدودي پی برده و بر اطلاعات خود بیفزایند، طرح ماهیِ درهم است.

اساس طرحِ ماهی درهم، نگاره هایی به شکل برگ خمیده است که نقشی از ماهی را به یاد انسان می‌آورند. این برگها به صورت قرینه به – دور گل هاي ریز در حال گردش اند. از انواع طرح ماهی درهم می‌توان بهریز ماهی خوی، ماهی سنه (سنندج)، ماهی فراهان، ماهی قشقایی و … اشاره نمود.

الف ) ریزه ماهی: به نقش بسیار ریزِ ماهی درهم به طوری که امکان طراحی کوچکتر از آن، وجود نداشته باشد، ریزه ماهی یا فرش طرح ریزماهی گویند. از تکرار نقش ریزه ماهی، لوزی هایی با گلِ هشت پر در داخل و گل های بسیار ریزی به نام گلچه یا پاره سیب در انتهای اضلاع لوزی به نمایش در می‌آید.

منبع : virgool.io

برای مشاوره و راهنمایی رایگان میتونید توی دایرکت اینستاگرام با ما در ارتباط باشید

برای ورود به پیجچ اینستا و دیدن محصولات جذابمون اینجا کلیک کنید